Praktyczne wskazówki dotyczące diagnozowania i leczenia czynnościowego bólu brzucha

Czynnościowy ból brzucha (FACP) często występuje niezależnie od lub w połączeniu z czynnościowymi zaburzeniami układu pokarmowego (FGID – z ang. functional gastrointestinal disorder) i wpływa na jakość życia pacjentów [1, 2]. Mimo że w diagnozowaniu FGID pomocne są kryteria Rzymskie IV, takie jak zespół jelita drażliwego (IBS – z ang. irritable bowel syndrome), w tym związane z nim FACP [1, 2], brakuje zaleceń dotyczących diagnozowania i leczenia objawowego FACP. Niedawna publikacja panelu ekspertów FGID zaproponowała uzgodnioną definicję FACP oraz przedstawiła praktyczne strategie i kolejne etapy diagnozowania i leczenia FACP [3].

Panel ekspertów zaproponował definicję FACP jako „nagłe wystąpienie łagodnego do umiarkowanego, falującego i nawracającego skurczowego bólu w dowolnej części brzucha, trwającego od kilku sekund do kilku minut lub do kilku godzin, przy braku jakichkolwiek oznak/objawów strukturalnej choroby organicznej lub silnego związku z defekacją (co mogłoby wskazywać na IBS) i zwykle nie zakłócającego znacząco codziennych czynności” [3].

Panel ekspertów opracował dodatkowo trzy algorytmy, odpowiednio dla lekarzy, farmaceutów i pacjentów, w celu wsparcia skutecznego diagnozowania i leczenia FACP [3].

W przypadku diagnozy FACP zaleca się wstępne rozpoznanie i wykluczenie „czerwonych flag” (objawów alarmowych) (rys. 1) wskazujących na strukturalną chorobę organiczną, a następnie szczegółowe badanie historii rodziny, leków, charakterystyki bólu i nawyków żywieniowych/defekacyjnych. W niektórych przypadkach może być wymagane badanie fizykalne, testy laboratoryjne, ocena psychospołeczna i USG jamy brzusznej.

Algorytm samokontroli jest przeznaczony dla pacjentów i może pomóc zrozumieć sposób postępowania i poprawy samodzielnego leczenia.

Prawdopodobne przyczyny FACP mogą być wieloczynnikowe i podobne do przyczyn IBS, w tym stres psychologiczny, upośledzona odporność błony śluzowej, nadwrażliwość trzewna, dysbioza i dysmotyczność jelit [4‑7].

Pacjentów z łagodnym FACP należy uspokoić, że ich ból nie jest groźny. Korzystne może być unikanie wywołujących objawy pokarmów i redukcja stresu. Jednakże u niektórych pacjentów korzystne może być próbne krótkotrwałe leczenie lekami przeciwskurczowymi oraz przydatny może być alternatywny lek przeciwskurczowy w przypadku, gdy leczenie pierwszym lekiem nie przynosi odpowiedniej ulgi. Jeśli ból nie ustępuje, korzystne może być leczenie środkami przeciwbólowymi, takimi jak paracetamol.

Samodzielne leczenie FACP za pomocą leków dostępnych bez recepty zaleca się pacjentom z łagodnymi, nietrwałymi objawami przy braku czerwonych flag.

Algorytm sugerowany do stosowania przez lekarzy koncentruje się na optymalnej diagnostyce i leczeniu FACP w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej. Sugerowane zalecenia dla farmaceutów i pacjentów (rys. 2) sprzyjają podnoszeniu świadomości na temat objawów „czerwonej flagi” i podkreślają alternatywne metody leczenia oraz mogą służyć jako źródło wiedzy dla farmaceutów i pacjentów, umożliwiając w ten sposób skuteczne samodzielne leczenie FACP.

Po raz pierwszy opracowano i opublikowano roboczą definicję FACP wraz z trzema proponowanymi algorytmami ułatwiającymi diagnozowanie i leczenie FACP, w tym samodzielne leczenie. Po wykluczeniu strukturalnej choroby organicznej, FACP można odpowiednio leczyć samodzielnie za pomocą leków dostępnych bez recepty, takich jak leki przeciwskurczowe.

_{Podziękowania: Autorzy dziękują dr Pauli Fontanilli za krytyczną recenzję treści naukowej tego manuskryptu oraz Debayanowi Goswami, pracownikowi Sanofi, za wsparcie w procesie pisania i redakcji.}

_{Konflikt interesów:D. Marquez, H. Weigmann i R. Lange są pracownikami firmy Sanofi.}

_{Ujawnienie:Opracowanie i publikacja artykułu naukowego sfinansowane przez Sanofi.}