Dowody na korzystne działanie fosfolipidów niezbędnych oparte na danych rzeczywistych u pacjentów z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD) jest najczęściej występującą chorobą wątroby na świecie i dotyczy około 37% dorosłych w Rosji. NAFLD jest uważana za objaw wątrobowy zespołu metabolicznego, który obejmuje otyłość, dyslipidemię, nadciśnienie tętnicze i cukrzycę typu 2. W przypadku braku leczenia NAFLD może rozwinąć się do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (ang. nonalcoholic steatohepatitis, NASH), marskości wątroby lub raka wątrobowokomórkowego. Światowa Organizacja Gastroenterologii zaleca podejście niewykorzystujące wielu zasobów w diagnostyce NAFLD, które obejmuje nieinwazyjne metody, takie jak badanie ultrasonograficzne i oznaczanie aktywności enzymów wątrobowych. Obecnie stosowanie EPL jest zalecane jako jedna z opcji leczenia w kilku krajach, w tym Rosji, na Łotwie, w Polsce i Chinach [1–4].

W badaniu MANPOWER, rosyjskim badaniu obserwacyjnym, wzięło udział 2843 pacjentów z NAFLD. Pacjenci ci otrzymywali EPL (1800 mg/dobę) przez 24 tygodnie jako leczenie wspomagające standardową terapię i występowała u nich co najmniej jedna z czterech chorób współistniejących: otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2 i hipercholesterolemia [5–7]. U 80% pacjentów występowały co najmniej dwie inne choroby metaboliczne oprócz NAFLD. Najczęściej występującymi chorobami współistniejącymi były nadwaga/otyłość (81%) i hipercholesterolemia (75%). Wielu pacjentów otrzymywało leki w celu leczenia tych chorób współistniejących. Alarmujące było to, że 15% pacjentów z cukrzycą nie otrzymywało żadnych innych leków oprócz EPL, a 40% pacjentów z nadwagą/otyłością nie otrzymywało odpowiedniego leczenia. W odniesieniu do leczenia tych pacjentów za pomocą EPL, większość (82%) lekarzy była wyjątkowo zadowolona (22%) lub bardzo zadowolona (60%). Zadowolenie pacjentów z leczenia EPL również było bardzo duże (82%). 6-miesięczny współczynnik stosowania się do zaleceń dotyczących leczenia EPL oszacowano na 90,5% [5].

Wyniki badania ultrasonograficznego u pacjentów z NAFLD również uległy znaczącej poprawie, w szczególności w zakresie echogeniczności i struktury wątroby – w porównywalnym stopniu we wszystkich grupach pacjentów z chorobami współistniejącymi (patrz Tab. 1). Na początku badania hiperechogeniczność wątroby stwierdzono u 84,0% pacjentów, a heterogeniczną strukturę wątroby u 62,9%. Po 24 tygodniach stwierdzono znaczącą poprawę w zakresie hiperechogeniczności wątroby u 68,3% pacjentów (95% przedział ufności [CI] 66,6% do 70,1%) oraz struktury wątroby 42,7% (95% CI 40,9% do 44,5%) (p < 0,05 w porównaniu z punktem początkowym). Biorąc pod uwagę tylko pacjentów, u których występowały nieprawidłowości w badaniu ultrasonograficznym w punkcie początkowym, leczenie EPL wiązało się ze znaczącą i utrzymującą się poprawą w badaniu USG z istotną statystycznie (p < 0,05) poprawą echogeniczności wątroby u 69,6% pacjentów po 12 tygodniach i maksymalną poprawą hiperechogeniczności wątroby u 81,4% pacjentów po 24 tygodniach (p < 0,05) [6].

Tab. 1. Odsetek (%) pacjentów, u których wyniki badania ultrasonograficznego uległy poprawie lub nie uległy zmianie po 24 tygodniach leczenia EPL, z podziałem na choroby współistniejące

Wartości aktywności enzymów wątrobowych, tj. aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT) i gamma-glutamylotransferazy (GGT), to przydatne parametry w diagnostyce NAFLD; aczkolwiek wartości aktywności enzymów wątrobowych nie korelują ze stopniem zaawansowania histologicznego NAFLD. Obserwowano utrzymujące się i istotne zmniejszenie aktywności ALT, AST i GGT w surowicy krwi podczas 24-tygodniowego okresu badania (patrz Ryc. 1). W porównaniu z wartościami w punkcie początkowym średnia aktywność ALT zmniejszyła się o 20,0 U/L, średnia aktywność AST o 16,5 U/L, a średnia aktywność GGT o 15,9 U/L. Zmiany były istotne statystycznie już po 12 tygodniach (wszystkie p < 0,001 w sparowanym teście t dla dwóch punktów czasowych). Na zakończenie badania aktywność ALT, AST i GGT powróciła do wartości prawidłowych u odpowiednio 75,8%, 89,2% i 62,5% pacjentów (wszystkie p < 0,001 w porównaniu z wartościami w punkcie początkowym) [7].

Z uwagi na działanie przeciwwłóknieniowe i antyoksydacyjne EPL rosyjskie wytyczne zalecają stosowanie EPL jako leczenie wspomagające NAFLD. Dane pozyskane w warunkach rzeczywistych potwierdzają, że stosowanie EPL wspomaga normalizację zmian patologicznych w przebiegu NAFLD. Długotrwałe przyjmowanie EPL może być szczególnie korzystne dla pacjentów z metabolicznymi chorobami współistniejącymi i trudnościami z utrzymaniem zmian w stylu życia.

_{Konflikt interesów: K. Starostin i B. Popovic są pracownikami firmy Sanofi. I. Maev i C. Pavlov nie zgłaszają konfliktu interesów.}

_{Ujawnienie: Opracowanie i publikacja artykułu naukowego sfinansowane przez Sanofi.}